Η ουρολοίμωξη αποτελεί μία από τις συχνότερες λοιμώξεις που αντιμετωπίζονται στην καθημερινή ιατρική πράξη, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Αν και σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για ήπιες λοιμώξεις, η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση τους είναι ουσιώδης για την αποφυγή επιπλοκών.

Τι είναι η ουρολοίμωξη;

Η ουρολοίμωξη είναι η δεύτερη σε συχνότητα λοίμωξη του σώματος μετά το κοινό κρυολόγημα. Ανάλογα με το όργανο του ουροποιητικού συστήματος που νοσεί, παίρνει και την ονομασία της: πυελονεφρίτιδα (νεφρός), κυστίτιδα (ουροδόχος κύστη), ουρηθρίτιδα (ουρήθρα).

Οι μισές γυναίκες θα εμφανίσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο ουρολοίμωξης κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ μόνο το 10% των ανδρών. Στο 90% των περιπτώσεων πρόκειται για κυστίτιδα. Τα ¾ των ετήσιων κρουσμάτων ουρολοίμωξης είναι σποραδικά, ενώ το ¼ είναι υποτροπιάζοντα (οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις αναφέρονται σε πάνω από 3 επεισόδια τον χρόνο στον ίδιο ασθενή).

Ποια μικρόβια προκαλούν ουρολοίμωξη;

Αφού είναι λοίμωξη, οφείλεται σε μικρόβια:

• 80-90% κολοβακτηρίδιο (E. coli)
• 10% σταφυλόκοκκος, πρωτέας, κλεμπσιέλλα, κ.λπ.

Τα μικρόβια αυτά, που αποτελούν συνήθως μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του σώματος (έντερο, κόλπος), εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα δια της ουρήθρας και, πολύ σπανιότερα, αιματογενώς.

Στη γειτνίαση, επομένως, της γυναικείας ουρήθρας με τον πρωκτό και τον κόλπο, καθώς και στο μικρό της μήκος συγκριτικά με την ανδρική, οφείλεται η μεγάλη διαφορά στη συχνότητα εμφάνισης κυστίτιδας στα δύο φύλα.

Είναι η κυστίτιδα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα;

Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η κυστίτιδα ΔΕΝ είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, δηλαδή δεν «κολλιέται». Απλά μέσω της σεξουαλικής επαφής μεταφέρονται τα ήδη υπάρχοντα μικρόβια της περιοχής μέσα στην ουρήθρα και από εκεί στην κύστη.

Αντίθετα, η ουρηθρίτιδα οφείλεται σε μικροοργανισμούς (γονόκοκκος, χλαμύδια, μυκοπλάσματα) που μπορεί να μεταδοθούν σεξουαλικώς και απαιτεί παράλληλη θεραπεία και των δύο συντρόφων.

Πρόληψη ουρολοιμώξεων στην καθημερινότητα

Η πρόληψη της ουρολοίμωξης βασίζεται σε απλές αλλά σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα. Η επαρκής πρόσληψη υγρών, κυρίως νερού, συμβάλλει στην απομάκρυνση βακτηρίων από το ουροποιητικό σύστημα. Συνιστάται η ούρηση αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή, καθώς αυτή η πρακτική μειώνει τον κίνδυνο μεταφοράς μικροβίων στην ουρήθρα.

Η υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής είναι κρίσιμη, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική χρήση απολυμαντικών ή αρωματικών προϊόντων, που διαταράσσουν τη φυσική χλωρίδα. Επίσης, σημαντική είναι η αποφυγή της κατακράτησης ούρων, καθώς η πολύωρη αποχή από την ούρηση ευνοεί τον πολλαπλασιασμό μικροβίων.

Στις γυναίκες με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, είναι χρήσιμο να αποφεύγονται τα πολύ στενά ρούχα και τα συνθετικά εσώρουχα, που δημιουργούν θερμό και υγρό περιβάλλον, ευνοώντας την ανάπτυξη βακτηρίων.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;

Η συμπτωματολογία εξαρτάται από την εντόπιση:

• Ουρηθρίτιδα: Καύσος κατά μήκος της ουρήθρας με ή χωρίς έκκριμα απ’ αυτήν
• Κυστίτιδα: Συχνουρία, καύσος κατά την ούρηση, επιτακτική ανάγκη για ούρηση, πόνος ή βάρος χαμηλά στην κοιλιά
• Πυελονεφρίτιδα: Πυρετός >38°C, ρίγος, καταβολή – αδυναμία, πόνος στην περιοχή του πάσχοντος νεφρού (πίσω στη μέση)

Διάγνωση και εξετάσεις

Η διάγνωση της ουρολοίμωξης ξεκινά από τη γενική και μικροσκοπική εξέταση ούρων, όπου αναζητούνται πυοσφαίρια, αιμοσφαίρια και νιτρώδη. Σε ύποπτα περιστατικά, ακολουθεί καλλιέργεια ούρων, που επιβεβαιώνει την παρουσία βακτηρίων και καθορίζει την ευαισθησία τους στα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα).

Σε ασθενείς με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, επεισόδια αιματουρίας ή μη ανταπόκριση στην αγωγή, ο ιατρός μπορεί να συστήσει απεικονιστικό έλεγχο με υπερηχογράφημα νεφρών, ουροδόχου κύστης και προστάτη. Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να χρειαστεί κυστεοσκόπηση, κυρίως όταν υπάρχουν υποψίες για ανατομικές ανωμαλίες ή χρόνια φλεγμονή.

Ουρολοίμωξη στην παιδική και τρίτη ηλικία

Στα παιδιά, η ουρολοίμωξη μπορεί να εμφανιστεί με μη ειδικά συμπτώματα, όπως πυρετός χωρίς άλλη αιτία, ανορεξία ή ευερεθιστότητα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διερευνώνται πλήρως, καθώς συχνά σχετίζονται με συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού, όπως κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση.

Στους ηλικιωμένους, η διάγνωση είναι δυσκολότερη. Πολλοί ασθενείς δεν εμφανίζουν τα «τυπικά» συμπτώματα, όπως δυσουρία ή πυρετό. Συχνά η μόνη ένδειξη είναι σύγχυση, καταβολή ή πτώση λειτουργικότητας, γεγονός που απαιτεί ιδιαίτερη κλινική επαγρύπνηση.

Πότε πρέπει να επισκεφθείτε ουρολόγο;

Όταν υπάρχουν τέτοια συμπτώματα, ο ασθενής πρέπει να επισκέπτεται άμεσα τον ουρολόγο, προκειμένου να γίνει ορθή διάγνωση και έγκαιρη έναρξη φαρμακευτικής αγωγής, ώστε να αποφευχθούν πιθανές επιπλοκές:

• Υποτροπή
• Πυελονεφρίτιδα
• Απόστημα
• Σηψαιμία

Η σωστή επιλογή αντιβιοτικού και η ενδεδειγμένη διάρκεια αγωγής είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου και την αποφυγή ανάπτυξης μικροβιακής αντοχής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 80% των κυστίτιδων αυτοϊώνται μετά την πάροδο 3-4 ημερών, «ξεγελώντας» έτσι πολλές γυναίκες, οι οποίες λανθασμένα δε ζητούν ιατρική συμβουλή.

Αντιμετώπιση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων

Η διαχείριση επαναλαμβανόμενων επεισοδίων απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση. Εκτός από την καλλιέργεια και την ευαισθησία, ο ιατρός αξιολογεί τυχόν ορμονικούς, ανατομικούς ή λειτουργικούς παράγοντες. Σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, η τοπική χορήγηση οιστρογόνων φαίνεται να μειώνει τις υποτροπές.

Ορισμένες περιπτώσεις ενδείκνυνται για προφύλαξη με χαμηλή δόση αντιβιοτικού για περιορισμένο διάστημα. Εναλλακτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν φυσικά σκευάσματα όπως εκχύλισμα κράνμπερι (cranberry), προβιοτικά ή D-mannose, με στόχο τη μείωση της συχνότητας λοιμώξεων. Αν και τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα σταθερά, φαίνεται πως έχουν θέση στη συνολική στρατηγική πρόληψης.

Ο Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος Δρ. Ιωάννης Γαλανάκης διαθέτει εκτεταμένη εξειδίκευση στη Ρομποτική και Λαπαροσκοπική Ουρολογία στην Ιταλία υπό την διεύθυνση του Pr. Guglielmo Breda, του πρωτοπόρου στη λαπαροσκοπική νεφρεκτομή στην Ευρώπη. Μετεκπαιδεύτηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο στη Λαπαροσκοπική Ουρολογία, Ενδοουρολογία & Ανδρολογία στη μεγαλύτερη Ουρολογική Κλινική της Μ. Βρετανίας. Διατελεί Διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών, καθώς και Διευθυντής Ουρολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Ψυχικού. Εάν έχετε ερωτήσεις σχετικά με την ουρολοίμωξη, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του.